Παρουσίαση της ετήσιας έκδοσης του Ινστιτούτου Worldwatch "Η κατάσταση του κόσμου - Καινοτομίες για μια Πράσινη Οικονομία" από τον Δήμαρχο Χερσονήσου, Σπύρο Δανέλλη, στη Στοά του Βιβλίου (Αθήνα, 3/12/2008)

 

ΠΡΑΣΙΝΗ  ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ

 

        Ο κόσμος μας, στην εποχή της παγκοσμιοποίησης, εμφανίζεται να υποφέρει από τρεις μείζονες ανισορροπίες:

  • Ανισορροπία ανάμεσα στο Βορρά και το Νότο του πλανήτη
  • Ανάμεσα στους φτωχούς και τους πλούσιους μέσα στις ίδιες τις κοινωνίες,
  • Τέλος ανάμεσα στους ανθρώπους και τη φύση.

Αυτές οι τρεις ανισορροπίες αντανακλούν μια τριπλή κρίση σχέσεων και συναλλαγής ανάμεσα στις κοινωνίες, ανάμεσα στους ανθρώπους, ανάμεσα στους ανθρώπους και το περιβάλλον στο οποίο ζουν. Αυτές οι κρίσεις είναι αλληλένδετες γι'' αυτό και δεν μπορούμε να τις υπερβούμε χωριστά.

        Η ανυπαρξία Διεθνών θεσμών με πολιτική νομιμοποίηση για τη ρύθμιση της περίφημης παγκοσμιοποίησης γίνεται κάθε μέρα και πιο αισθητή.

        Παράλληλα όλο και περισσότερο εδραιώνεται η αντίληψη πως η περιοχή άσκησης της εξουσίας στην εποχή της παγκοσμιοποίησης ορίζεται όχι τόσο ή κυρίως από τις κυβερνήσεις όσο από εκείνους που ελέγχουν τον πλούτο.

Σήμερα λίγα μόνο χρόνια μετά τις θριαμβολογίες για την νομοτελειακή επικράτηση της αγοράς στη διεθνή οικονομία, όλο και πυκνώνουν οι φωνές ακόμη και συντηρητικών οικονομολόγων αλλά και πολιτικών που αμφισβητούν τα πλεονεκτήματα του ελεύθερου εμπορίου και ζητούν την αναθεώρηση διεθνών οικονομικών συμφωνιών και ενίσχυση θεσμών και οργανισμών.

         Η Σοσιαλιστική Διεθνής, κυρίως δια του Προέδρου της, όπως και οι ευρωπαίοι σοσιαλιστές έχουν υιοθετήσει την άποψη ότι η πράσινη οικονομία με τις καινοτόμες προτάσεις της, αποτελεί μονόδρομο, όχι μόνο για την αντιμετώπιση της διεθνούς οικονομικής κρίσης, αλλά και της κλιμακούμενης οικολογικής καταστροφής που απειλεί με ορατό πλέον τρόπο το μέλλον του πλανήτη και του είδους μας.

 Την προηγούμενη Τετάρτη η Ευρωπαϊκή Επιτροπή παρουσίασε το πρόγραμμα διάσωσης της ευρωπαϊκής οικονομίας, προβάλλοντας την ανάπτυξη οικολογικών τεχνολογιών ως τη λυδία λίθο, για την υπέρβαση της κρίσης και την μακροπρόθεσμη ανάταση των οικονομιών της Ε.Ε.

Όμως και στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού, ο νέος Πρόεδρος Ομπάμα μιλά για τη δημιουργία 4.000.000 νέων θέσεων εργασίας που θα δημιουργηθούν από την ανάπτυξη της «Πράσινης Οικονομίας».

Μια προσπάθεια μετατροπής της κρίσης σε ευκαιρία, όπου οι καινοτομίες στις περιβαλλοντικές τεχνολογίες θα αποτελέσουν το εμβρυουλκό εξόδου από την κρίση.

        Ως γνωστό η ανάπτυξη αποτελεί διαχρονικά το κεντρικό όραμα του κάθε συστήματος. Στα χρόνια μας η άφρων και αλαζονική  επιδίωξη της οικονομικής μεγέθυνσης που χαρακτηρίζει τις αναπτυξιακές προτεραιότητες και τα καταναλωτικά μας πρότυπα, απειλούν ευθέως την ισορροπία του πλανήτη. Η εκπληκτική πρόοδος  της επιστήμης δημιούργησε την ψευδαίσθηση πως ο άνθρωπος θα μπορούσε να «απελευθερωθεί» από τα όρια και τους κανόνες που διέπουν τη λειτουργία της φύσης. Τρανό παράδειγμα η διαχείριση του συνόλου των φυσικών πόρων ως εκείνοι να είναι ανεξάντλητοι. Καταναλώνουμε τον πλανήτη μας αξιοποιώντας τα επιτεύγματα της ανάπτυξης, ως να είμαστε οι τελευταίοι του κάτοικοι.

Οι ξέφρενοι ρυθμοί της οικονομικής ανάπτυξης επιτεύχθηκαν  σε βάρος του περιβάλλοντος με μοιραίο αντίτιμο την οικολογική  καταστροφή. Την ανάπτυξη αυτή χαρακτηρίζει βεβαίως ακραία ανισοκατανομή του πλούτου και των εισοδημάτων.

Η παγκόσμια οικονομική ολιγαρχία σπαταλά έξω από την κοινωνία των πολιτών, όχι μονάχα τον πλούτο του σήμερα, αλλά και τα εισοδήματα του μέλλοντος. Η μεγάλη εκμετάλλευση των πόρων αυξάνει το χάος, η φυσικοχημεία το περιγράφει με την παράμετρο «ΕΝΤΡΟΠΙΑ». Και το γεγονός αυτό οδηγεί σε μια σειρά από μεταβολές στην βιοποικιλότητα,  την εξαφάνιση ειδών, την εισβολή γενετικά τροποποιημένων οργανισμών (υπό τον Δούρειο Ίππο μάλιστα των αγροκαυσίμων)   με όλες τις επικίνδυνες συνέπειες που ήδη αρχίζουμε να βιώνουμε. Δεν είναι πολύ μακρινή στο παρελθόν η εποχή που η ίδια η τεχνολογία θεωρούσε τη γη σαν την αστείρευτη πηγή πόρων και ακόρεστο  αποδέκτη αποβλήτων. Σε όλα τα μοντέλα που περιέγραφαν την παραγωγική διαδικασία και που σε αυτά τα μοντέλα έχει στηριχθεί η σημερινή οικονομική ανάπτυξη, ο πλανήτης μας περιγράφεται με τον παραπάνω τρόπο .

Ταχύτατα όμως αποδείχθηκε πως το μοντέλο αυτό είναι μη βιώσιμο και πως οι λίγοι δεν μπορεί να εκμεταλλεύονται τους κοινούς πόρους και μάλιστα ληστρικά. Είναι απίστευτο ότι άρκεσαν τα τελευταία εικοσιπέντε χρόνια για να προκληθεί περισσότερη σπατάλη πόρων και ανεπανόρθωτες ζημιές απ'' ότι από εμφάνισης του ανθρώπινου είδους στη γη . Αναλώνουμε  δηλαδή το κληροδότημα των επόμενων γενεών.    

Ο εφιάλτης της κλιματικής αλλαγής, η καλπάζουσα επισιτιστική  κρίση, η ξέφρενη κούρσα της τιμής των καυσίμων συνθέτουν την απόλυτη κρίση αυτού του μοντέλου οικονομικής ανάπτυξης. Υπάρχει ελπίς;   

        Ποιες θα ‘ταν άραγε οι αρχές - οι λογικές που θα χαρακτήριζαν τις καινοτομίες που θα οδηγούσαν σε μια βιώσιμη οικονομία, στην <πράσινη οικονομία>;

        Η αξία του τόμου αυτού δεν είναι απλά φιλολογική - θεωρητική αφού προχωρά σε κατάθεση σκέψεων - προτάσεων με μετρήσιμους δείκτες και στοιχεία .

Για παράδειγμα ο κύκλος  ζωής των προϊόντων είναι σημαντικό στοιχείο για την μείωση των όγκων των απορριμμάτων. Αντικρούει όμως στην καταναλωτική συμπεριφορά των πολιτών. Πόσα προϊόντα μπορούμε να αναλογιστούμε πως τα αντικαταστήσαμε παρόλο που δεν έχουν καν πλησιάσει στο τέλος του κύκλου ζωής τους;

Το ΑΕΠ εξακολουθεί να αποτελεί τον δείκτη που αντικατοπτρίζει ρεαλιστικά την ποιότητα ζωής των κατοίκων μιας περιοχής όταν οι περιβαλλοντικές παράμετροι του υποβαθμίζουν την ποιότητα της καθημερινής ζωής τους ;

Με ιδιαίτερο ενδιαφέρον ο αναγνώστης θα οδηγηθεί στην υιοθέτηση του συμπεράσματος ότι  οι καινοτομίες που θα αξιοποιούν  τα επιτεύγματα της πράσινης χημείας, του <βιομιμητισμού>, της βιομηχανικής οικολογίας ως το μέσο για την χρήση του φυσικού πλούτου με σοφότερο, αποτελεσματικότερο και δικαιότερο τρόπο,  αποτελούν μονόδρομο.  Όπως βεβαίως η αναγκαιότητα υιοθέτησης διαφορετικών αξιακών κωδίκων για μια άλλη ανάπτυξη που θα οδηγεί στην ευμάρεια και ευδαιμονία του ανθρώπινου είδους, χωρίς να πριονίζει το κλαδί στο οποίο κάθεται με την αλόγιστη κατανάλωση των φυσικών πόρων. Για να θυμηθούμε τον Claude Levi-Strauss, «...τα δικαιώματα του ανθρώπινου είδους συναντούν τα φυσικά τους όρια στα δικαιώματα των άλλων ειδών. Τα δικαιώματα της ανθρωπότητας σταματούν εκεί όπου η άσκησή τους θέτει σε κίνδυνο τα δικαιώματα των άλλων ειδών.» 

Απαραίτητη προϋπόθεση για όλα αυτά αποτελεί η αφύπνιση της κοινωνίας των πολιτών, που είναι η μόνη που μπορεί να οδηγήσει σε αλλαγή πολιτικών που θα πείσουν ή θα υποχρεώσουν και την επιχειρηματική κοινότητα για την αναγκαία στροφή λίγο πριν περάσουμε το «NO RETURN POINT». Και ας μην ξεχνάμε ποτέ τη φράση του Αϊνστάιν, που πολύ εύστοχα αναφέρει στην εισαγωγή του τόμου αυτού, ο Πρόεδρος του Ινστιτούτου Worldwatch, «δεν μπορούμε να λύσουμε τα προβλήματα χρησιμοποιώντας τον ίδιο τρόπο σκέψης που χρησιμοποιήσαμε όταν τα δημιουργήσαμε.»

 

 

                                                      Σπύρος Δανέλλης

                                                  Δήμαρχος Χερσονήσου

                                                            3/12/2008